əvəz

is. <ər.>

1. Qarşılıq, bir şeyin (adamın) yerini tuta bilən şey (adam). Bu şeyin əvəzi yoxdur. Onun əvəzini tapmaq çətindir. Əvəz etmək (eləmək) – 1) yerini tuta bilmək. Belə bir zamanda Müqim bəy hansı bir hünərlə zabitəli xanımı əvəz edə bilərdi? S. Rəhimov; 2) ardınca gəlmək, yerini tutmaq. Çiskinli və qaranlıq gecəni aydın bir səhər əvəz etdi. M. İ.. Bəzən ən soyuq günü ən isti gün əvəz edir. Mir Cəlal; 3) dəyişdirmək. Növbətçini əvəz etmək; // müvəqqəti olaraq yerini tutmaq, vəzifəsini icra etmək. Müdiri kim əvəz edir? Uzun müddət o, rəisi əvəz etdi. // Tay, bərabər. Gözəllikdə sənin əvəzin hanı? (Nağıl). Əvəz olmaq – bərabər olmaq, uyğun olmaq. Mən müqəddəs ata-ana sözünə; Tapmadım bir əvəz olan kəlmə. A. S.. Əkbərin nə yalvarması, . . nə vədi Əli paşanın bir qəpiyinə əvəz ola bilmədi. M. C..

2. Qarşılıq, mükafat, muzd, haqq. Zəhmətinin əvəzini aldı. – Gülün gülabını axır günü çəkər əttar; Qalır sənə əvəz ahü zar, ey bülbül! S. Ə. Ş..

3. Qisas, intiqam, öc. Əvəz(ini) almaq – intiqam(ını) almaq, qisas(ını) almaq. Əvəz(ini) çıxmaq – bax əvəz(ini) almaq. Mən öz quşlarımın əvəzini çıxmaqla mükafatımı aldım, – dedim. M. Rz..

4. Yerlik halda: əvəzində – 1) bir şeyin və ya şəxsin yerinə, yerində. Əvəzində buların çayçı, çaxırçı dükanı; Gecə-gündüz doludur cümlə müsəlman, mənə nə! M. Ə. Sabir; 2) qarşılıq olaraq, mükafat olaraq, müqabilində. Qulluğumuzun və ixlasımızın əvəzində <şah> mənsəbimizi də əlimizdən aldı. M. F. A..

5. Çıxışlıq halda: əvəzindən – əvəz olaraq, yerinə, əvəzində. <Qurban Molla Fərzəliyə:> Yaz ki, Anaxanımın, Məmişin gözlərindən mənim əvəzimdən öpsün və onlardan göz-qulaq olsun. A. Ş..

6. Yönlük halda: əvəzinə – bax əvəzində. <Koroğlu> elə qəzəblə ata sıçradı ki, Qıratın əvəzinə ayrı bir at olsaydı, çoxdan beli sınmışdı. «Koroğlu». O yerdə ki bir lüğət kitabında gərək yazılaydı «millət», orada «millət» əvəzinə yazılıb «şəxs». C. M.. <Kişi> . . «indi» əvəzinə «şimdi», «cənab» əvəzinə «əfəndi», «necə» əvəzinə «nasıl» qəbul etmişdi. B. T..